भर्खरै मात्र भारतीय जनता पार्टीकी सांसद् तथा भारतको राष्ट्रिय बाघ संरक्षण प्राधिकरण (एनटीसीए) की सदस्य दीयाकुमारीले राजस्थानको रणथन्भौर राष्ट्रिय उद्यानबाट २६ बाघ गायब भएको आरोप लगाइन् । उनले लोपोन्मुख जीवनको रक्षा र संरक्षण गर्नु राष्ट्रिय उद्यानको कर्तव्य रहेको बताएकी छिन् । 

आरोप साँचो हो भने विश्वभरका वनजन्यु संरक्षणकर्ता स्तब्ध हुनुपर्ने अवस्था छ । दीया कुमारीले भारतका केन्द्रीय वन तथा पर्याावरण मन्त्री प्रकाश जावन्डेकरलाई पठाएको पत्रमा बाघ गायब भएको विषयमा छानविन गर्न उच्च स्तरीय जाँच समिति बनाउन आग्रह गरिएको छ ।

वन्यजन्तुको शिकारी गर्ने मानिसको पहिचान गरेर कडा कारबाही गर्नुपर्ने उनको माग छ । एकातर्फ भारत सरकारले बाघको संरक्षण र उनीहरुको संख्या वृद्धी भइरहेको दाबी गरिरहेको छ, अर्कोतर्फ बाघ बेपत्ता हुने र हत्याको क्रम बढिरहेको छ । 

बाघको संरक्षणका लागि काम गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय संस्था ग्लोबल टाइगर फोरमको अध्ययनअनुसार बाघको आवासका लागि भारत उपयुक्त स्थल हो । अध्ययनअनुसार भारतमा कुल ३८ हजार ९ सय १६ वर्ग किलोमिटर इलाका बाघको बासस्थानका लागि अनुकुल छ ।

यो इलाका पुरै जंगलले घेरिएको छ, उच्च तापमान विविधता र मध्यम सुख्खा स्थिती बाघका लागि अनुकुल हुन्छ । यी इलाकामा बाघलाई पानीका लागि भड्कनु पर्दैन र मानिसले पनि निकै कम दुख्खल दिन्छन् । 

भारत सरकारको दाबी मान्ने हो भने, पछिल्ला ४ वर्षमा (२०१४ देखि २०१८ बीच) बाघको संख्या ३४ प्रतिशतले  छ । यसलाई संसारकै सबैभन्दा ठूलो वन्यजीवन गणना भनिएको छ । 

सन् २०१४ मा भारतमा बाघको संख्या २ हजार २ सय २६ मा झरिसकेको थियो, २०१८ सम्म यो २ हजार ९ सय ६७ मा पुगिसकेको थियो । तर, वन्यजीव विशेषज्ञ सरकारी आँकडालाई मान्न तयार छैनन् ।

जहाँसम्म बाघ संरक्षित क्षेत्रको कुरा छ, २०१४ मा यो संख्यान ६ सय ९२ थियो भने अहिले बढेर ८ सय ६० पुगेको छ । यतिमात्र होइन, सामुदायिक संरक्षित क्षेत्रको संख्या पनि बढेर ४३ बाट १ सय पुगेको छ । 

२०१८ को गणनालाई मान्ने हो भने मध्यप्रदेशमा भारतकै सर्वाधिक ५ सय २६ वटा बाघ छन्, त्यसपछि कर्नाटकमा ५ सय २४ र उत्तराखण्डमा ४ सय ४२ बाघ छन् ।

भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले बाघ बचाउने प्रयासलाई तेजसँग अघि बढाउन निर्देशन दिइसकेका छन् । पक्कै पनि यो प्रशंसनीय र स्वागतयोग्य छ । तर वन्यजीवन अभियन्ताहरुका अनुसार सरकारले बाघको संख्या बढाउने दाबी गरिरहदाँ त्यही देशमा चोरी शिकारी बढ्नु खतरनाक छ ।

पछिल्ला चार वर्षमा झन्डै ३ सय करोडभन्दा धेरै वन्यजीन उत्पादन भारतमा बरामद भएका छन्, यो यसले देखाउँछ कि तस्करहरुलाई कसैको डर छैन । 

भारत सरकारले पछिल्ला १० वर्षमा झन्डै ५ सय ३० बाघको मृत्यु भएको दाबी गरेको छ, जसकी वन्यजीवन विशेषज्ञहरु यो संख्या यसभन्दा अधिक रहेको बताउँछन् ।

बाघको आवास स्थल अर्थात् जंगलमा अतिक्रमण, प्रशासनिक कुप्रबन्धन, जंगलका प्राकृतिक स्रोतको उत्खनन,  जलस्रोतको कमी, मानिसको बढ्दो आवादीलगायत बाघ संरक्षणका चुनौती हुन् ।

बाघबीचकै आपसी संघर्ष र दिनदिनै बढ्दो अवैध शिकारका कारण मृत्युको संख्या हरेक वर्ष बढ्दो छ । वन्यजन्तु संरक्षण अभियानको प्रबन्ध बढ्दा–बढ्दै पनि बाघ किन गायब हुदैंछन् वा शिकारीको हातबाट मारिएको छन्, यसको जवाफ कसैसँग छैन । 

(भारतीय सञ्‍चारमाध्यम अमर उजाला डटकमबाट)